Eerder verschenen in Oud Leiden Nieuws van juni 2021
Leonardus Coenraad Zeldenrust was een begaafd beeldend kunstenaar die zich toelegde op het tekenen van historische bouwwerken. Hij ondertekende met Leo K. Zeldenrust en als we die naam intikken bij een zoekmachine voor het wereldwijde web dan komen tientallen pentekeningen tevoorschijn in verschillende vormen. Zo zijn er de ingelijste pentekeningen, boekjes en bijdragen aan kranten, tijdschriften en boeken. Verder veel reproducties waaronder de kalenders uitgegeven door de Witte Merel in Hazerswoude. Leo geeft in een vragenlijst van Kunsthandel Pieter A. Scheen uit den Haag aan ook aquarellen gemaakt te hebben. Zo die nog beschikbaar zijn dan toch lastig te vinden. Het gemeentearchief van den Haag zou een exemplaar hebben.
Zo wijd verbreid zijn werk ook moge zijn, informatie over de persoon Leonardus Coenraad Zeldenrust is bijzonder lastig te vinden. Hieronder een samenvatting van de summiere resultaten van recent onderzoek in de beschikbare archieven.
Leo is geboren in den Haag op 14 januari 1905 als tweede kind van de toen bekende musicus Henri Leonard Zeldenrust en zijn vrouw Justine Victorine Enthoven. Het gezin telde in totaal vier kinderen waarvan Leo de enige zoon was. Van vader Henri is wat fotomateriaal beschikbaar in het gemeentearchief van den Haag waaronder bijgaande foto die in 1937 gemaakt is ter gelegenheid van zijn 60ste verjaardag en 40 jarig jubileum als dirigerend musicus. Op de achtergrond de woning van het gezin aan de van Limburg Stirumstraat 21. Hij bedankt op de foto zijn collega Jacob Hamel – voor velen geen onbekende – voor het huldebetoon.
Uit de bovengenoemde vragenlijst voor Kunsthandel Scheen blijkt ook dat Leo na de lagere school de HBS doorliep. Als we aannemen dat hij de 5-jarige variant nam, dan is hij vervolgens rond 1923 aan de Koninklijke Academie voor Beeldende Kunsten een tekenopleiding gaan volgen.
Van zijn activiteit als tekenaar vernemen we pas rond 1931 als hij zich aanbiedt voor reclame-ontwerp en uitvoering. Maar hij heeft niet stilgezeten, want in 1933 worden zowel door het gemeentearchief van den Haag als van Leiden stukken van hem aangekocht. Hij maakt in die tijd ook veel geïllustreerde stadsbeschrijvingen en niet alleen van den Haag. Zo verzorgt hij in 1933/34 een serie geïllustreerde artikelen onder de naam “Leidsch Antiek” voor de Leidsche Courant.
Leo trouwt in 1940, net na het begin van de Tweede Wereldoorlog, met Maria Carolina Martina Blok. Het is voor Rie Blok het tweede huwelijk en zij woont na de scheiding bij haar ouders aan de Wassenaarschestraat 124 in den Haag. Leo trekt daar na de voltrekking van het huwelijk bij in. Kort daarna verhuist het paar naar de Obrechtstraat. Lang zal het daar niet blijven want volgens de burgerlijke stand moet Leo in de zomer van 1943 naar Duitsland. Rie trekt daarop weer bij haar ouders in.
Leo Zeldenrust behoort, net als de rest van zijn familie, tot het Nederlands Israëlitisch Kerkgenootschap en zijn dus joden. Leo overleeft, net als zijn twee jongere zussen de Tweede Wereldoorlog maar zijn ouders en oudste zus worden door de Nazi’s vermoord in Auschwitz.
In de oorlogstijd is er geen activiteit van Leo te bespeuren maar meteen er na biedt hij zich aan om lessen “handteekenen” te verzorgen. Leo woont dan weer samen met Rie aan het Weigeliaplein in den Haag. Hij zal zich gerealiseerd hebben dat al zijn tekenwerk van voor de oorlog, met name van oud Rotterdam, in trek zullen zijn en al spoedig brengt hij een boekje “Verloren karakteristiek van Rotterdam” met tekst van A. Donker uit. Het blijkt een schot in de roos en al spoedig volgen er meer waaronder “Wandelingen door Oud Leiden”. Met name het boekje over Rotterdam is nog steeds een gewild artikel.
Of hij nog veel getekend heeft in latere jaren is niet duidelijk. Sommige gearchiveerde werken worden gedateerd na de oorlog maar het is niet duidelijk of dat de publicatiedatum, bijvoorbeeld van een van de boekjes, of de vervaardigingsdatum is. Er zijn in ieder geval geen krantenartikelen meer hoewel zijn tekeningen wel worden gebruikt als illustratie van artikelen door anderen. Dat gebeurt ook nu nog in de 21ste eeuw, soms zelfs zonder vermelding van de auteur. Volgens A. Huisman, van de uitgeverij de Witte Merel, zou Leo een slechte gezondheid hebben die hem verhindert om in latere jaren nog veel te tekenen. Hij overlijdt in 1977. Zijn vrouw Rie overleeft hem ruim en overlijdt pas in 1992. Met het overlijden van zijn zus Sophie, die enige bekendheid geniet als dierenbeschermer in Afrika, sterft de familie Henri Zeldenrust uit. Er zijn geen auteursgerechtigden meer en de omvangrijke productie van Leo Zeldenrust is “verweesd”. Veel van zijn werk is bewaard gebleven. Al voor de oorlog verkocht hij veel aan archieven, ook aan die van Leiden. Wellicht een vooruitziende blik op wat de nazi’s zouden kunnen brengen?
De detail in de tekeningen van Leo Zeldenrust is verbluffend. Laten we bijvoorbeeld eens kijken naar de tekening van de binnenplaats van het Sint Salvatorshofje aan de Steenstraat in Leiden zoals dat in het boekje “Wandelingen door Oud Leiden” is te vinden. In het midden zien we de toegang tot de poort. Door een andere lichtval, bij Leo stond de poort waarschijnlijk open, is het houten hek minder zichtbaar maar het is er wel. Het huis rechts is praktisch identiek, het enige verschil is een regenpijp die er kennelijk toen niet was. Aan de linkerkant zijn wel verschillen maar aan de kleur van de stenen is wel te zien dat het hier een recentere verbouwing betreft. Het raam helemaal bovenin het huis boven de poort is nog duidelijk aanwezig, dat er onder is kennelijk verwijderd.
Er zijn eigenlijk maar een paar tekeningen in het boekje over Leiden die relateren aan een situatie die niet meer terug is te vinden zoals die van huizen aan de voormalige Korte Scheistraat. De wandeling, zoals die op het kaartje in het boekje is aangegeven, is nog goed te doen en geeft een mooi beeld van heden en verleden door de ogen van deze begaafde beeldend kunstenaar.