Melksalons, wie weet er meer?
In 1879 wordt in Leiden de Leidsche Melkinrichting opgericht. Het is één van de eerste melkfabrieken van Nederland. Tot die tijd werd de melk door de boeren zelf verwerkt tot zuivelproduct en door hen rechtstreeks aan de consumenten verkocht. Dat was niet altijd betrouwbaar. Er werd regelmatig met de melk geknoeid. Soms kwam de melk van zieke koeien, sommige boeren lengden de melk aan met water. De Leidsche Melkinrichting liet in krantenadvertenties weten dat vanaf maart 1879 door hen tweemaal per dag “onvervalschte melk” zou worden bezorgd, voor een prijs van 9 cent per liter in de zomer en 10 cent per liter in de wintermaanden. Pasteuriseren werd pas in 1890 ingevoerd, vandaar de noodzaak tot tweemaal daagse bezorging.
Het was ook mogelijk bij de fabriek een glas melk te komen drinken. Die mogelijkheid wordt al snel uitgebreid. Vanaf 29 juni, kan de burgerij bij Musis Sacrum op het Plantsoen en glas melk komen nuttigen voor 5 cent per glas. Het is het begin van het ontstaan van de melksalons in Leiden. Daar kon men gezellig een glaasje melk komen drinken onder het genot van een zelf meegebrachte boterham. Melksalons verschijnen in heel Nederland en worden meestal opgericht door de plaatselijke melkfabriek. Ze worden spottend wel ‘kattenkroegen” genoemd.
Op het Kort Rapenburg nummer 18 werd in 1895 een melksalon geopend, zie advertentie hiernaast, door de Leidsche Melkinrichting, gedreven door Lena de Graaf, weduwe van Nicolaas Kruit. Lena de Graaf was met vier kinderen achtergebleven nadat haar man bij een ongeval om het leven kwam. Via een kennis kreeg ze de kans om de melksalon te beginnen in een pand waarin sinds 1888 de sigarenwinkel van Arie Starkenburg gevestigd was. De familie Starkenburg woonde met zes kinderen boven de winkel.
Lena ging er met haar vier kinderen wonen, er was genoeg ruimte over om er ook nog een student op kamers te laten wonen. Wellicht was dat mede de reden dat haar melksalon populair werd bij de leden van het studentencorps die bij haar graag een glaasje melk kwamen drinken. In 1898 stopt ze met het uitbaten van de melksalon en verhuist ze naar de Beestenmarkt waar ze als hospita studentenkamers gaat verhuren, zie hiernaast. De melksalon wordt onder de naam Melksalon Wilhelmina voortgezet door de heer Maarten Kulk. In het jaar 1904 wordt de melksalon opgeheven, waarschijnlijk niet toevallig in hetzelfde jaar dat de Leidsche Melkinrichting, die inmiddels was opgegaan in de “Maatschappij tot exploitatie van Zuivelinrichtingen Neerlandia”, werd overgenomen door de in 1878 opgerichte Haagse Melkfabriek “de Landbouw”. Melksalons blijven populair tot in de jaren dertig, ze gaan ook wel bier verkopen, maar geen sterke drank.
Er is weinig informatie over de melksalons uit die tijd bekend. Wij zijn vooral op zoek naar meer informatie over de melksalon van Lena de Graaf op het Kort Rapenburg, maar ook specifieke informatie over andere Leidse melksalons is welkom. Kunt u ons helpen? Stuur uw antwoord hier naar toe.
Posters tentoonstelling beschikbaar
Van vrijdag 15 december 2023 tot vrijdag 26 januari 2024 werd een tentoonstelling gehouden bij de Leidsche Mondialen in de Stadstimmerwerf te Leiden.
De tentoonstelling bestond uit posters van een tekening uit het boekje “Wandelen door Oud Leiden” gemaakt in de dertiger jaren naast een recente foto gemaakt door amateurfotografe Paula van Ommen. Deze unieke posters konden ook worden aangeschaft, maar … van elk is er maar één! Er zijn nog een aantal posters beschikbaar, zie daarvoor onze winkel.
Een digitale catalogus van de tentoonstelling is hier beschikbaar. Er zij nog een paar exemplaren van de papieren catalogus beschikbaar voor € 5 exclusief verzending. Neemt u met ons contact op als u belangstelling heeft.